Laatst bijgewerkt op 4 februari 2024, 15:39
Stofwisseling, ook wel bekend als metabolisme, is een enorm belangrijk biologisch proces in ons lichaam dat de basis vormt voor ons energieniveau en lichaamsfuncties. In dit artikel leggen we uit wat stofwisseling is, waarom het belangrijk is en hoe het ons dagelijks leven beïnvloedt.
Wat is stofwisseling?
Stofwisseling omvat alle chemische reacties die plaatsvinden in ons lichaam om energie te produceren en de bouwstenen te leveren die nodig zijn voor groei, onderhoud en reparatie van cellen en weefsels. Het is als een complexe fabriek waarin voedingsstoffen uit voedsel worden omgezet in bruikbare energie. De belangrijkste reacties en processen zijn:
- Anabolisme: dit zijn de opbouwende processen waarbij complexe moleculen worden gesynthetiseerd uit eenvoudigere moleculen. Voorbeelden hiervan zijn de synthese van eiwitten, nucleïnezuren, koolhydraten en vetten. Deze processen vereisen energie.
- Katabolisme: dit zijn afbraakprocessen waarbij complexe moleculen worden afgebroken tot eenvoudigere moleculen, waarbij energie wordt vrijgemaakt. Voorbeelden zijn de afbraak van voedingsstoffen zoals glucose en vetten om ATP (adenosinetrifosfaat) te produceren, wat de energiebron is voor cellulaire activiteiten.
- Energieproductie: het metabolisme zorgt voor de productie van energie in de vorm van ATP. Dit gebeurt via processen zoals glycolyse, citroenzuurcyclus en oxidatieve fosforylering in de mitochondriën.
- Regulatie van de stofwisseling: hormonen zoals insuline, glucagon en schildklierhormonen spelen een cruciale rol bij het reguleren van de stofwisseling om ervoor te zorgen dat het lichaam voldoende energie heeft en efficiënt gebruikmaakt van voedingsstoffen.
De precieze werking van stofwisseling varieert van persoon tot persoon en wordt beïnvloed door factoren zoals leeftijd, geslacht, genetica, lichaamssamenstelling, voeding, lichamelijke activiteit en hormonale balans. Het is een complex en dynamisch proces dat het lichaam in staat stelt om voedingsstoffen te gebruiken voor energie en de onderhouds- en groeifuncties van cellen en weefsels te ondersteunen.
Waarom is stofwisseling belangrijk?
Een goed functionerende stofwisseling is essentieel voor ons welzijn. Hier zijn enkele redenen waarom stofwisseling van vitaal belang is:
- Energieproductie: ons lichaam heeft energie nodig om te functioneren, en stofwisseling is verantwoordelijk voor de productie van deze energie in de vorm van ATP (adenosinetrifosfaat).
- Gewichtsbeheer: stofwisseling beïnvloedt onze calorieverbranding. Een snellere stofwisseling kan helpen bij het handhaven van een gezond gewicht.
- Groei en reparatie: het stelt ons lichaam in staat om nieuwe cellen en weefsels te creëren en beschadigde cellen te herstellen.
- Ontgiften: stofwisseling helpt bij het elimineren van afvalstoffen en gifstoffen uit ons lichaam.
Je stofwisseling is geen constante. Metabolisme varieert per geslacht: zo verbranden mannen doorgaans meer calorieën dan vrouwen. Ook wordt je stofwisseling trager naarmate je ouder wordt. En: je kunt je stofwisseling in ieder geval deels zelf beïnvloeden. Een aantal voorbeelden:
- Je gezondheid: spieren verbruiken veel energie, dus hoe meer spiermassa je hebt, hoe meer calorieën je verbrandt. Beweeg je meer? Dan gaat je stofwisseling ook in een hogere versnelling
- Je eetpatroon: onvoldoende drinken vertraagt je stofwisseling, bijvoorbeeld. Eet je minder vaak per dag, maar meer per portie? Dan zal je stofwisseling tussen de maaltijden door op een lager niveau gaan
Daarnaast kan je stofwisseling veranderen of veranderd zijn onder invloed van erfelijke aandoeningen of ziektes.
Wat zijn de belangrijkste invloeden op je stofwisseling?
Zoals we net al vertelden, kunnen ook lichamelijke factoren je metabolisme beïnvloeden. Maar hoe kom je er nu achter of je in de basis een tragere of snellere stofwisseling hebt? Een belangrijke maatstaf is hoe energie je je voelt. Voel je je doorgaans moe en futloos? Dan kan de oorzaak een tragere stofwisseling zijn.
Een belangrijk orgaan bij dat het tempo van je stofwisseling bepaalt is de schildklier. Je schildklier zit vlak voor je luchtpijp, laag in je hals. Het orgaan produceert schildklierhormonen (aangestuurd door je hersenen) en gebruikt jodium als belangrijke basisstof. Die schildklierhormonen zorgen dat je stofwisseling op peil blijft. Een tekort, ook wel hypotheroïde genoemd, zorgt voor een te traag metabolisme en vetopslag. Een overschot, ook wel hypertheroïde, zorgt voor een te snelle stofwisseling en ongewenst afvallen.
Daarnaast kunnen ook min of meer tijdelijke factoren van invloed zijn op je stofwisseling:
- Dieet: ben je ineens gestopt met eten of sla je veel maaltijden over? Dan gaat je metabolisme deels of volledig in winterslaap, als beschermingsmechanisme tegen de missende voedingsstoffen. Intermittent fasting kan helpen, maar ga niet in 1x cold turkey!
- Drinken: weinig vocht in je lichaam, vertraagt je stofwisseling. Het water is nodig om energie te verbranden en je gewicht te verliezen.
- Slaap: als je weinig of onregelmatig slaapt, functioneert je stofwisseling minder goed.
- Stress: bij langdurige stress produceert je lichaam cortisol, wat effect heeft op je lichaamsgewicht en vetopbouw. Je komt dan aan, vooral bij je buik, en hebt meer honger. Zo kom je in een negatieve cyclus terecht die je stofwisseling negatief beinvloedt
- Ziekte: sommige aandoeningen kunnen je stofwisseling veranderen. Problemen met je schildklier hadden we al gemeld, maar ook diabetes kan van invloed zijn
Je stofwisseling is dan wel deels genetisch bepaald, je kan er gelukkig toch wel degelijk invloed op uitoefenen!
Wat is de relatie tussen stofwisseling en je gezondheid?
Wil je meer weten over hoe je stofwisseling past in het geheel van je gezondheid en hoe je je ook in de andere aspecten van gezondheid kunt verdiepen, check dan de 11 gezondheidspatronen van Gordon.
